วิตามินบี12 (Vitamin B12-Cobalamin) คืออะไร? ประโยชน์และอาการเมื่อร่างกายขาด 

 วิตามินบี12 หรือ Cobalamin คือวิตามินที่ละลายในน้ำ พบมากในอาหารประเภทเนื้อสัตว์ ปลา ไข่ และนม มีบทบาทสำคัญต่อการสร้างเม็ดเลือดแดงและการทำงานของระบบประสาท ร่างกายไม่สามารถสร้างวิตามินบี12 ได้เอง จึงต้องได้รับจากอาหารหรืออาหารเสริม หากขาดวิตามินบี12 อาจเกิดภาวะโลหิตจาง อ่อนเพลีย มีอาการชาตามปลายมือปลายเท้า หรือการทำงานของระบบประสาทผิดปกติ การดูแลให้ได้รับวิตามินนี้อย่างเพียงพอจึงเป็นสิ่งสำคัญต่อสุขภาพโดยรวม

   วิตามินบี12 หรือโคบาลามิน (Cobalamin) เป็นวิตามินชนิดหนึ่งที่ละลายได้ในน้ำ ส่วนใหญ่แล้วจะพบในอาหารจำพวก เนื้อ ปลา ไข่ นม ตับ เป็นต้น ซึ่งวิตามินบี12 นั้น มีบทบาทสำคัญในกระบวนการสร้างเม็ดเลือดแดง รวมถึงมีส่วนช่วยให้การทำงานของระบบประสาทเป็นไปได้อย่างปกติด้วย

    เนื่องจากร่างกายของเราไม่สามารถสังเคราะห์วิตามินบี12 ได้เอง จึงจำเป็นต้องได้รับผ่านทางอาหารหรืออาหารเสริมเท่านั้น หากเราได้รับวิตามินบี12 ไม่เพียงพอ อาจทำให้เกิดการขาดวิตามินบี 12 ซึ่งส่งผลเสียต่อร่างกายได้

การขาดวิตามินบี12 มีอาการอย่างไร 

✿  มีอาการซีดจากภาวะโลหิตจาง หรือมีอาการตัวเหลือง

✿  การทำงานของระบบประสาทผิดปกติ มีการรับรู้ช้าลง หลงลืมได้ง่าย

✿  มีอาการชาตามปลายมือปลายเท้า

✿  อ่อนเพลีย ไม่มีแรง

✿  เบื่ออาหาร

✿  อาการดังกล่าวข้างต้นพบได้ในบางราย คนที่มีปริมาณวิตามินบี12 ในเลือดต่ำส่วนใหญ่มักไม่แสดงอาการ

การขาดวิตามินบี12 มีสาเหตุมาจากอะไรได้บ้าง  

1.  จากการรับประทานวิตามินบี12 ที่ลดลงรับประทานมังสวิรัติอย่างเคร่งครัดเป็นเวลานาน รับประทานเนื้อสัตว์น้อยลง ผู้สูงอายุที่รับประทานอาหารได้น้อย
2. จากการที่ร่างกายดูดซึมวิตามินบี12 ได้น้อยลงได้รับการผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือลำไส้ เป็นโรคกระเพาะอาหารอักเสบ เป็นโรคเกี่ยวกับลำไส้เล็ก เช่น Crohn disease, Malabsorption syndrome, Celiac disease ตับอ่อนทำงานบกพร่อง ผลิตเอนไซม์ไม่เพียงพอต่อการย่อยอาหาร (Pancreatic insufficiency) มีแบคทีเรียเจริญผิดปกติในลำไส้เล็ก มีการติดเชื้อพยาธิบางชนิดในลำไส้เล็ก
3. จากการรับประทานยาบางชนิดที่มีผลลดการดูดซึมวิตามินบี12Metformin ยาลดการหลั่งกรดในกระเพาะอาหารกลุ่ม Histamine-2 blockers หรือ Proton pump inhibitors
4. เป็นโรคทางพันธุกรรมบางชนิด

Imerslund-Grasbeck syndrome , Juvenile cobalamin deficiency

แพทย์จะวินิจฉัยการขาดวิตามินบี12 ได้อย่างไร 

    แพทย์จะทำการตรวจร่างกายร่วมกับตรวจค่าทางห้องปฏิบัติการเพื่อประกอบการวินิจฉัยการขาดวิตามินบี12 เช่น ตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด ดูปริมาณ ขนาด และรูปร่างของเม็ดเลือดแดงว่าผิดปกติหรือไม่ ในผู้ที่ขาดวิตามินบี 12 อาจพบภาวะโลหิตจางที่เม็ดเลือดแดงมีขนาดใหญ่ผิดปกติ อาจพบเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำลงได้เล็กน้อย นอกจากนี้ แพทย์อาจส่งตรวจระดับวิตามินบี12 เพิ่มเติม เพื่อดูระดับวิตามินบี12 ในร่างกายด้วย

เราสามารถรักษาอาการขาดวิตามินบี12 ได้อย่างไร 

    หากท่านเป็นผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการขาดวิตามินบี12 จากสาเหตุเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นการรับประทานมังสวิรัติเป็นเวลานาน มีภาวะความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร หรือใช้ยาที่มีผลลดการดูดซึมวิตามินบี12 ท่านควรมาปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจร่างกายเป็นประจำทุกปี

    สำหรับการรักษา หากการขาดวิตามินบี12 เกิดจากการรับประทานที่ลดลงโดยเฉพาะผู้ที่รับประทานมังสวิรัติ สามารถรักษาได้โดยการให้รับประทานวิตามินบี12 เสริม แต่หากเกิดจากการดูดซึมที่ผิดปกติ ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการรักษาโดยใช้ยาวิตามินบี 12 แบบฉีด (ฉีดเข้ากล้าม/เข้าหลอดเลือดดำ) หรือแบบรับประทานในขนาดสูง แต่ถ้าการดูดซึมวิตามินบี12 ที่ผิดปกตินี้เกิดจากสาเหตุที่ไม่สามารถแก้ไขได้ เช่น ได้รับการผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็ก กรณีนี้ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับวิตามินบี12 แบบฉีดทุกเดือนในระยะยาว ขนาดรับประทานขึ้นอยู่กับอาการและขนาดของการเลือกใช้ตามผลิตภัณฑ์ตามท้องตลาด ที่ขึ้นทะเบียนทางยาและอาหารเสริม

 ประโยชน์ของวิตามินบี12

ʕ·ᴥ·ʔ ช่วยบำรุงประสาท ทำให้ระบบประสาทแข็งแรงขึ้น

ʕ·ᴥ·ʔ ช่วยเพิ่มสมาธิ ความจำ และการทรงตัว

ʕ·ᴥ·ʔ ช่วยบรรเทาอาการหงุดหงิด ลดความเครียด

ʕ·ᴥ·ʔ ช่วยเสริมสร้างการเจริญเติบโตและเพิ่มพลังงานให้แก่ร่างกาย

ʕ·ᴥ·ʔ ประโยชน์วิตามินบี12 ช่วยทำให้เด็กเจริญอาหาร

ʕ·ᴥ·ʔ ทำให้ร่างกายสามารถใช้ไขมัน โปรตีน และคาร์โบไฮเดรตได้อย่างเหมาะสม

ʕ·ᴥ·ʔ มีส่วนช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจ

ʕ·ᴥ·ʔ ประโยชน์ของวิตามินบี12 ช่วยสร้างเม็ดเลือดแดง ป้องกันโรคโลหิตจาง

ʕ·ᴥ·ʔ ช่วยป้องกันการเกิดโรคมะเร็งจากการสูบบุหรี่

คุณสมบัติของวิตามินบี12 หรือ โคบาลามิน 

• ʕ·ᴥ·ʔ วิตามินบี12 หรือ โคบาลามิน เป็นผลึกสีแดงเข้ม วิตามินบี12 สามารถละลายได้ในน้ำและแอลกอฮอล์ ไม่ทนกรด ด่างและแสง โดยวิตตามินบี12 มีสูตรโครงสร้างสลับซับซ้อนคล้ายกับเฮโมโกลบิน จะแตกต่างกันเพียง วิตามินบี12 มีโคบอลท์อยู่ที่ 1 อะตอม แต่เฮโมโกลบินมีธาตุเหล็กอยู่ ทั้งนี้วิตามินบี12 จะแตกต่างจาก วิตามินบีตัวอื่นๆตรงที่พืชไม่สามารถสังเคราะห์เองได้
• ʕ·ᴥ·ʔ วิตามินบี12 เมื่ออยู่ในร่างกายจะมีหลายแบบ แต่จะเรียกรวมๆกัน ว่า “ โคบาลามิน ” สำหรับตัวที่มีฤทธิ์มากจะเป็นผลึกสีแดงเข้ม ส่วนตัวที่วางขายกันในท้องตลาดและมีฤทธิ์สูงกว่าในทางยา ก็คือ “ ไฮดรอกโซโคบาลามิน ” ( Hydroxocobalamin )
• ʕ·ᴥ·ʔ วิตามินบี12 หรือ Cyanocobalamine เมื่อใช้ร่วมกับยา Chloramphenical จะทำให้ประสิทธิภาพของการรักษาภาวะโรคโลหิตจางด้วย Cyanocobalamine ด้อยลงไป ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

 วิตามินบี12 ช่วยอะไร 

    วิตามินบี12 เมื่ออยู่ในร่างกายจะอยู่ในรูปโคเอนไซม์ 2 ตัว คือ เมทิลโคบาลา – มิน ( Methylcobalamin ) และ 5 ดีออกซีแอดีโนซิล โคบาลามิน ( 5 – Deoxyadenosyl Cobalamin ) เพื่อทำหน้าที่คือ

 1. วิตามินบี12ช่วยให้เซลล์ต่างๆ ในร่างกายสามารถทำงานได้ดีขึ้น โดยเฉพาะระบบประสาทและทางเดินอาหาร

 2. วิตามินบี12ช่วยในการเมแทบอซึมของโฟลาซิน หรือวิตามินบี 9

 3. วิตามินบี12ช่วยในการเมแทบอลิซึมของโปรตีน ไขมัน และคาร์โบไฮเดรต จึงทำให้ร่างกายได้รับพลังงานเร็วขึ้นกว่าเดิม

 4. วิตามินบี12 เมื่ออยู่ในไขกระดูก วิตามินบี12 จะทำหน้าที่เป็นโคเอนไซม์ช่วยในการเร่งปฏิกิริยาการสังเคราะห์ DNA ( Deoxyribonucleic Acid ) เพื่อใช้ในการกระตุ้นให้เซลล์สร้างเม็ดเลือดแดงเกิดการแบ่งเซลล์เป็นเซลล์เม็ดเลือดแดงตามปกติ